Tekerleme nedir genellikle ölçülü ve kafiyeli, basmakalıp söz. Masal, hikâye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde ve çocuk oyunlarında tekerlemelere rastlanır.
Doğu Anadolu’da döşeme, Güney Anadolu’da sayışma denir.Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine XI. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati’t Türk’te bazı tekerlemeler yer alır.
Tekerleme okumak dudak, dil, çene tembelliğini giderir; konuşmanın akıcılığını sağlar; telaffuz becerisini güçlendirir.
Zor Tekerlemeler
-Reklam-
- Elalem bir ala dana aldı aladanalandı da biz bir ala dana alıp aladanalanamadık.
- Ocak kıvılcımlandırıcılarından mısın? Kapı gıcırdatıcılarından mısın? Ne ocak kıvılcımlandırıcılarındanım ne kapı gıcırdatıcılarındanım.
- Şu şose şemsiye şosesi Şu şose Samsun şosesi Şu şose Samsat şosesi Şu şose ne şosesi?
- Bu duvarı badanalamalı mı badanalamamalı mı?
- Siz bu cazgırın cazırdatıcı cızbızında cazır cazır cazırdatılanlardan mısınız cayır cayır cayırdatılanlardan mısınız?
- Şu yoğurdu mayalamalı da mı saklamalı? Mayalamamalı da mı saklamalı?
- Yazıyla = Üç yüz otuz üç milyon, üç yüz otuz üç bin, üç yüz otuz üç. Rakamla = 333.333.333
- Her akşam Akşemsettin’de pişmiş aşa su katan şakşukacı Şerife.
Tekerleme çeşitleri
Çocuk oyunları tekerlemeleri: Bu tekerlemeler çocuk folklorunda önemli bir yer tutar. Çocukları oyuna hazırlar, oyunun sıkıcılığını ve monotonluğunu giderir.
Masal tekerlemeleri: Masalın başında, ortasında, sonunda, kalıplaşmış sözler halinde söylenir.
Tören tekerlemeleri: Çeşitli törenlerde ve bayramlarda söylenen tekerlemelerdir.
Bağımsız söz cambazlığına dayanan tekerlemeler: Bu tekerlemelerde, ses yapısı bakımından söylenmesi kolay olmayan, dil sürçmesinin çok yapıldığı kelimeleri ardı ardına yanılmadan söyleyebilmek esastır
“Dal sarkar, kartal kalkar, kartal kalkar, dal sarkar.”
“Şu köşe kış köşesi, şu köşe yaz köşesi, şu şişe su şişesi.”
Tekerleme hakkında bilmeniz gerekenler
Tekerlemenin çocuklar üzerindeki etkileri
- Tekerlemelerin çocukların davranışlarının gelişmesinde olumlu katkıları vardır.
- Tekerlemeler çocukların zekâ, bilgi, duygu ve davranışlarını geliştirir.
- Çocuklardaki birlikte öğrenme, gülme, iş görme bilincini geliştirir. Onları sosyal yönden geliştirir ve paylaşımcı hâle getirir.
- Tekerlemeler çocukların ana dillerini güzel ve doğru biçimde kullanma becerisini geliştirir.
- Onlarda mevcut olan ana dili sevgisini besler. Çocuğun kelime dağarcığının gelişimine katkı sağlar.
- Hayal dünyalarını zenginleştirir. Çocuklara topluluk karşısında konuşabilme cesareti aşılar.
Tekerlemeler
Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.
Şu yoğurdu sarımsaklasak da mı saklasak sarımsaklamasak da mı saklasak.
Tomarzalı topal Şaban, yapar çatar satar saban.
Üç tunç tas has hoş hoşaf.
Üstü üç taslı taç saplı üç tunç tası çaldıran mı çabuk çıldırır,
yoksa iç içe yüz ton saç kaplı çanı kaldıran mı çabuk çıldırır.
Acaba sarımsaklasak da mı saklasak samanı r> Sarımsaklamasak da mı gelir zamanı
Sarımsaklamasak da gelirse zamanı
Niye sarımsaklayalım o zaman samanı.
Adem madene gitmiş. Adem madende badem yemiş.
Madem ki Adem madende badem yemiş, niye bize getirmemiş.
Al Al bu takatukaları takatukacıya takatukalattırmaya .götür, eğer
takatukaları takatukacı takatukalatmazsa takatukaları taktukacıya
takatukalattırmadan getir.
Aliş’le Memiş mahkemeye gitmiş, mahkemede mahkemeleşmişler mi
mahkemeleşmemişler mi?
Kartal kalkar dal sarkar, dal sarkar kartal kalkar.
Kırk küp, kırkının da kulpu kırık küp.
Kırk kanatlılardan Kırklarelili kırkayak kıkırdayarak kırık kırak yerken
kırık kanadına kırıntılar döküldü.
Sizin damda var beş boz başlı beş boz ördek, bizim damda var beş boz başlı
beş boz ördek. Sizin damdaki beş boz başlı beş boz ördek; bizim damdaki
beş boz başlı beş boz ördeğe: “Siz de bizim gibi beş boz başlı beş boz
ördeksiniz.” demiş.
Be birader buraya bak, başı bereli burma bıyıklı bastı bacak bayan
berberiyle bizim Bedri bey birlikte bir pirinci birinci buluşta birbirine
dizip Bursa pazarına indi.
Bir berber bir berbere “Bre berber, gel birader, biz beraber
Berberistan’da bir berber dükkanı açalım.” demiş.
Bir pirinci birinci buluşta bir inci gibi birbirine bağlayıp, Perlepe
berberi bastıbacak Bedri ile beraber Balıkesir pazarına parasız giden bu
paytak budala, babası topal Badi’den biberli bir papara yedi.
Bu çorbayı nanelemeli mi de yemeli, nanelememeli mi de yemeli?
Bu ekşi eski ekşi.
Bu mumcunun mumu umumumuzun mumudur.
Bu pikap, şu pikap, o pikap.
Cüce çinici Celali Hoca gizlice marpuççular içindeki züccaciyecilere gidip
içi Çince yazılı cicili bicili cam çubukları cepceğizine indirmiş.
Çatalca’da başı çıbanlı topal çoban, çatal sapan yapar satar.
Değirmene girdi köpek, değirmenci vurdu kötek; hem kötek yedi köpek, hem
kepek yedi köpek.
Dört deryanın deresini dört dergahın derbendine devrederlerse,
dört deryadan dört dert, dört dergahtan dört dev çıkar.
El alem ala dana aldı aladanalandı da biz bir ala dana alıp aladanalanamadık.
Eller bazlamalandı da, biz bazlamalanamadık.
Gökten bir damla düştü, şıp benim alnıma, şıp anamın alnına, şıp benim
alnıma, şıp anamın alnına…
İki kel kör kirpinin yırtık kürkünü dişi kel kör kirpinin yırtık kürküne
eklemişler.
İndim dereye sarul seke teke çepiç tek otlarlar. Dedim niçin sarul seke
teke çepiç tek otlarsınız? Dedi bizim sorumuz sopumuz torumuz topumuz
sarul seke teke çepiç tek otlarlar.
İndim kuyu dibine, sildim, süpürdüm, silkindim, çıktım.
İt iti itti, bit iti itti, it biti itti. Bit gitti, it gitti. İtti, bitti,
gitti.
Şemsipaşa Pasajı’nda sesi büzüşesiceler.
Şu duvarı badanalamalı mı badanalamamalı mı?
Konulu Tekerlemeler
Top
Bir iki üç
Söylemesi güç
Sana verdim bir elma
Adını koydum Fatma
Hop hop hop
Bir büyük altın top
Dede
Altı kere altı otuz altı
Dedemin sakalı yolda kaldı
Sakalını aldı dereye attı
Dedem sakalsız kaldı EV
Evli evine
Köylü köyüne
Evi olmayan
Sıçan deliğine
İğne
Ooooo
İğne iplik
Derme diplik
Çelik çubuk
Sen çık.
Nacak
Nacak sapına
İki kes
Bir sana
Biri de bana
Hediye
Kızın adı Hediye
Ekmek vermez kediye
Kedi gider Kadıya
Kadının kapısı kitli
Hediyenin başı bitli
El El Epenek
El el epenek
Elden düşen kepenek
Kepeneğin yarısı
Keloğlan’ın karısı
Karnım AÇ
Karnım aç
Karnına kapak aç
Değirmene kaç
Değirmenin kapısı kitli
Heybaşı bitli
Değirmen
Değirmene girdi köpek
Değirmenci vurdu kötek
Geldi yedi köpek
Hem kötek
Hem yedi köpek
Ali Dayı
Ali dayının keçileri
Kıyır kıyır kişniyor
Arpa saman istiyor
Arpa saman yok
Kilimcide çok
Kilimci kilim dokur
Çarşı
Çarşıya gittim
Eve geldim hanım yok
Bebek ağlar beşik yok
Çorba taşar kaşık yok
Ali baba öldü tabut yok
Hakkı
Hakkı hakkının hakkını yemiş.
Hakkı Hakkı’dan hakkını istemiş.
Hakkı Hakkıya hakkını vermeyince
Hakkı da Hakkı’nın hakkından gelmiş.
Hasan
Hasan Hasan
Helvaya basan
Kapıyı kıran
Kızı kaçıran
Küçük Dostum
Küçük dostum gelsene
Ellerini versene
Ellerimizle şap şap
Ayaklarımızla rap rap
Bir şöyle, bir böyle
Dans edelim seninle.
Ellerim parmaklarım
Sağ elimde beş parmak,
Sol elimde beş parmak
Say bak, say bak, say bak.
Hepsi eder on parmak.
Sen de istersen saymak
Say bak, say bak, say bak.
Hepsi eder on parmak.
Ali
Ali baksa dum dum
Sakalına kondum
Beş para buldum
Cebime koydum
Kuzu
Kuzu kuzu mee
Bin tepeme
Haydi gidelim
Hacı dedeme
Hacı dedem hasta
Mendili bohça
Kendisi hoca
Komşu Komşu Komşu
-Komşu, komşu !
-Hu, hu!
-Oğlun geldi mi?
-Geldi
-Ne getirdi?
-İnci, boncuk.
-Kime, kime?
-Sana, bana.
-Başka kime?
-Kara kediye
-Kara kedi nerede?
-Ağaca çıktı
-Ağaç nerede?
-Balta kesti
-Balta nerede?
-Suya düştü.
-Su nerede?
-İnek içti.
-İnek nerede?
-Dağa kaçtı.
-Dağ nerede?
-Yandı, bitti kül oldu
Tavşan
Kapıdan tavşan geçti mi?
Geçti
Tuttun mu?
Tuttum
Kestin mi?
Kestim
Tuzladım mı?
Tuzladım
Pişirdin mi?
Pişirdim
Bana ayırdın mı?
Ayırdım
Hangi dolaba koydun?
Çık çık dolaba koydum
Haydi, al getir
Getiremem
Neden getiremezsin?
Kara kediler yemiş.
Vay vay, miyav
Nereden Gelirsin
Nerden gelirsin?
Zikzak kalesinden.
Ne gezersin?
Açlık belasından.
Nerde yattın?
Beyin konağında.
Altına ne serdiler?
Perde.
Desene kupkuru yerde.
Bıyıkların neden yağ oldu?
Bıldırcın eti yedim.
Bıldırcın yağlı mıydı?
Gökte uçarken gördüm.
Saçların neden ağardı?
Değirmenden geldim.
Değirmen dönüyor mu?
Zımbırtısını duydum.
Ayakların neden ıslandı?
Çaydan geçtim.
Çay derin miydi?
Köprüyü dolaştım,
İşte geldim sana ulaştım.
Cam
Bir cam
İki cam
Üç cam
Dört cam
Beş cam
Altı cam
Yedi cam
Sekiz cam
Dokuz cam
On cam
Bu da benim amcam.
Eveleme develeme
Evvel altı elma yedi
Seren sekiz serçe dokuz
Tarmanın topu kara
A devenin çatı kara
Ebe
Ebe ebe nerede
Su doldurur derede
Dere boyu çalılık
Derede olur balık
Şu ebe de ne alık
Oltamı attım,
Balığı tuttum.
Balık suya dalamaz,
Ebe beni bulamaz.
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi
Bunu kim dedi,
Diyen dedi on yedi,
Yağlı böreği kim yedi?
Ellerim
Ellerim tombik tombik,
Kirlenince çok komik
Kirli eller sevilmez
Güzelliği görülmez
Dişlerim bakım ister
Hele saçlar, hele scalar
Uzayınca tırnaklar
Kirlenince kulaklar
Bize pis derler, pis derler
Deve
Eveleme develeme
Evvel altı elma yedi
Seren sekiz serçe dokuz
Tarmanın topu kara
A devenin çatı kara.
Patlıcan
Patlıcan var patlıcan,
Patlasın senin kocan.
Şisko şisko biberler,
Arabaya bindiler.
Elmalar yedi buçuk,
Onu yedi, bir çocuk.
Patlıcandan bıktım,
Ben oyundan çıktım!
Komşuu
Komşu komşu huu…
Sırtındaki ne?
Arpa
Kaça sattın
Kırka
Eve ne aldın?
Hırka
Çocuğa ne aldın ?
Halka
Börek
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi,
Bunu sana kim dedi?
Diyen dedi on yedi,
Yağlı böreği kim yedi?
Sınıflar
Mini mini birler,
Çalışkandır ikiler,
Mavi gözlü üçler,
Dayak yiyen dörtler,
Misafirdir beşler,
Altılar, altınımı çaldılar,
Yediler, yemeğimi yediler,
Sekizler, semizdirler,
Dokuzlar, doktor oldu,
Onlar bizi okuttu.
Saksağan
Saksağan sek sek,kuyruğu tümsek
Kuyruğuna binelim bizim köye gidelim.
Keçiler
Ayşe Hanımın keçileri,
Hop hop hopluyor,
Arpa, saman istiyor,
Arpa, saman yok,
Kilimcide çok.
Kilimci kilim dokur,
İçinde bülbül okur.
İki kardeşim olsa,
Biri ay, biri yıldız,
Biri oğlan, biri kız,
Hop çikolata çikolata,
Akşam yedim salata,
Seni gidi kerata.
Mıstık
Mustafa, Mıstık,
Arabaya kıstık,
Üç mum yaktık,
Seyrine baktık.
Tekir
Bir iki tombul tekir
Camdan bakar
Başına takar
Hop hop, altın top
Mıstık
Mustafa, Mıstık,
Arabaya kıstık,
Üç mum yaktık,
Seyrine baktık.
Leylek
Leylek leylek havada,
Yumurtası tavada,
Gel bizim hayata,
Hayat kapısı kitli,
Leyleğin başı bitli.
Kuzu
Kuzu kuzu me
Bin tepeme
Haydi gidelim
Ayşe teyzeme.
Yağmur
Yağ yağ yağmur,
Teknede hamur,
Bahçede çamur,
Ver Allah’ım ver,
Sicim gibi yağmur.
Karga
Karga karga “gak” dedi,
“Çık şu dala bak” dedi,
Karga seni tutarım,
Kanadını yolarım.
Portakal
Portakalı soydum,
Başucuma koydum.
Ben bir yalan uydurdum,
Duma duma dum.
Duma duma dum.
Öğretmeni kandırdım,
Kandırdım. OYUN
Oooo…..
İğne battı,
Canımı yaktı,
Tombul kuş Arabaya koş.
Arabanın tekeri,
İstanbul’un şekeri.
Hop Hop altın top,
Bundan başka oyun yok.
Hanım kızı
Çan çan çikolata,
Hani bize limonata?
Limonata bitti,
Hanım kızı gitti.
Nereye gitti?
İstanbul’a gitti.
İstanbul’da ne yapacak?
Terlik pabuç alacak.
Terliği pabucu ne yapacak?
Düğünlerde,
Şıngır mıngır oynayacak.
Keçiler
Ayşe Hanımın keçileri,
Hop hop hopluyor,
Arpa, saman istiyor,
Arpa, saman yok,
Kilimcide çok.
Kilimci kilim dokur,
İçinde bülbül okur.
İki kardeşim olsa,
Biri ay, biri yıldız,
Biri oğlan, biri kız,
Hop çikolata çikolata,
Akşam yedim salata,
Seni gidi kerata.
Sınıflar
Mini mini birler,
Çalışkandır ikiler,
Mavi gözlü üçler,
Dayak yiyen dörtler,
Misafirdir beşler,
Altılar, altınımı çaldılar,
Yediler, yemeğimi yediler,
Sekizler, semizdirler,
Dokuzlar, doktor oldu,
Onlar bizi okuttu.
Ebe
Ebe ebe gel bize
Uzaktan vur elimize
Eğer vuramazsan
Ebesin ebe
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi,
Bunu sana kim dedi?
Diyen dedi on yedi
Yağlı böreği kim yedi?
Tavuk
Pazara gidelim,
Bir tavuk alalım,
Pazara gidip,
Bir tavuk alıp ne yapalım?
Gıt gıdak diyelim.
Happur huppur,
Happur, huppur yiyelim.
Çeşitli kaynaklardan derlenmiştir
